بیش فعالی نوعی اختلال رشد عصبی است که معمولاً در اوایل کودکی و قبل از هفت سالگی بروز می‌کند. ADHD مهار واکنش‌های خود به خودی را برای کودکان دشوار می‌کند، واکنش‌هایی که می‌تواند همه چیز از جمله حرکت، گفتار و گوش دادن را تحت تأثیر قرار دهد.
کودکان بیش‌فعال معمولاً تمامی انرژی خود را صرف جنب‌وجوش می‌کنند تا جایی که دیگر توان و زمانی برای کارهای دیگر مانند یادگیری، انجام تکالیف مدرسه و... ندارند، از طرفی در برخی از این کودکان نقص توجه نیز دیده می‌شود؛ پس اگر به موقع درمان نشوند ممکن است به سمت ترک تحصیل و مسیرهای انحرافی کشیده شوند.
بازی‌هایی مانند پازل، شطرنج، معما، بازی‌های ساختنی و غیره یک تمرین عالی برای مغز است. این‌ها گزینه‌های جذاب برای بچه‌های بیش‌فعال است زیرا باعث می‌شود آنها در یک مکان بنشینند و تمرکز کنند
بیش فعالی در کودکان چه علائمی دارد؟
- بچه‌های بیش‌فعال در گوش دادن و یا دنبال کردن صحبت‌ها مشکل‌دارند.
- نمی‌توانند در صندلی‌های خود بنشینند و زیاد حرکت می‌کنند.
- زیاد صحبت می‌کنند، یا مکالمات افراد دیگر را قطع می‌کنند.
- بچه‌های بیش‌فعال، دستورالعمل‌ها را رعایت نمی‌کنند.
- پرتحرک و پرانرژی هستند.
- به راحتی می‌توانند نگران، ناامید، عصبانی و غمگین شوند.
دکتر عظیم دارایی: بیش فعالی به مغز مربوط می‌شود و بنابراین بهترین راه برای مقابله با کودکان بیش فعالی، آرامش داشتن آنهاست؛ بنابراین، به فرزند خود کمک کنید تا بهتر تمرکز کند. با رعایت نکات زیر می‌توانید برخورد بهتری با کودکان بیش‌فعال داشته باشید.
۵ راه برای کنترل کودکان بیش‌فعال با درگیر کردن بدن و ذهن آنها
۱. انرژی کودکتان را تخلیه کنید
وسیله‌ای پیدا کنید تا انرژی کودکتان را خنثی کرده و ذهن آنها را آرام کنید. بچه‌ها باید بدوند و زیاد بازی کنند. در کلاس‌هایی مثل کاراته، شنا، ژیمناستیک، جودو و فوتبال سرمایه‌گذاری کنید که به آنها کمک می‌کند تا از انرژی، فعالیت بدنی و آرامش ذهن خود استفاده کنند. همچنین فعالیت‌هایی مثل کمک کردن در آشپزی، تماشای تلویزیون، تمیز کردن خانه و یا انجام بازی‌های فکری مثل پازل، جورچین و... باعث می‌شود تا ذهن کودک درگیر شود.
این فعالیت‌ها به تقویت مهارت‌های حافظه و تمرکز آنها کمک می‌کند. اگر کودک برای انجام این بازی‌ها یا فعالیت‌ها انگیزه ندارد، می‌توانید با آنها رقابت کنید؛ مسابقه دهید تا ببینید چه کسی می‌تواند ۵ قطعه پازل را در ابتدا کنار هم قرار دهد یا چه کسی می‌تواند بیشترین رنگ را در نقاشی خود استفاده کند. به تدریج میزان زمانی را که برای انجام این فعالیت‌ها صرف کرده‌اید، افزایش دهید.
۲. با فرزند خود به روشی ساده صحبت کنید
توجه کامل خود را به آنها اختصاص دهید و به نگرانی‌ها، علاقه‌ها و دلهره‌های آنها گوش فرا دهید. همچنین انجام کارهایی را به آنها بسپارید و از آنها بخواهید که انجام آن کارها را تقسیم‌بندی کنند.
۳. به آنها کمک کنید تا با احساسات خود کنار بیایند
کودکان مبتلا به بیش فعالی به سختی می‌توانند با عصبانیت، غم و نگرانی خود مقابله کنند. به آنها کمک کنید تا با احساسات خود کنار بیایند و به آنها بگویید چه چیزی خوب است و چه چیز بد. سعی کنید از طریق رابطه‌ای صمیمانه احساسات خود را به او بگویید. به عنوان مثال وقتی که جیغ می‌زند به او بگویید که وقتی جیغ می‌زنی من می‌ترسم و ناراحت می‌شوم.
۴. کودک را تشویق کنید
به کودک بیش‌فعالتان به خاطر رفتارهای خوب و گوش دادن به شما پاداش دهید. می‌توانید یک تخته یا کاغذ روی دیوار نصب کنید و در ازای هر رفتار یا انجام هر کاری به او یک ستاره بدهید و به او بگویید که اگر تعداد ستاره‌ها به ۵ تا برسد برایش یک هدیه می‌خرید. وقتی کودک بیش‌فعال رضایت شما را از کارهای خود درک می‌کند، تلاش می‌کند تا وظایفش را به درستی انجام دهد.
۵. کودک را به صحبت کردن با خودش ترغیب کنید
کودک خود را ترغیب کنید تا از تکنیک خود مربیگری "صحبت کردن با خودش" استفاده کند مثل بازیگری در یک نمایشنامه. از او بخواهید آنچه را انجام می‌دهد یا در آینده انجام خواهد داد توصیف کند؛ مثلاً «من در حال ساختن یک برج هستم، یک...دو...سه بلوک. اوه اوه برج سقوط کرد و دوباره امتحان می‌کنم.» خود مربیگری باعث می‌شود تا کودک کاری را که در حال انجام آن است، ادامه دهد و مراحل را به ترتیب دنبال کند.
زندگی با فرزند دارای ADHD می‌تواند ناامیدکننده و پرتلاطم باشد، اما به عنوان والدین می‌توانید کارهای زیادی برای کاهش و یا درمان علائم، غلبه بر چالش‌های روزانه و ایجاد آرامش بیشتر برای خانواده خود انجام دهید.
۸ بازی و فعالیت مناسب برای درمان کودکان بیش‌فعال
روان‌پزشکان کودک و روانشناسان از دیرباز از بازی به عنوان ابزاری درمانی برای کودکان با مشکلاتی مانند ADHD، اختلالات خلقی و اختلالات اضطرابی استفاده می‌کردند.
بازی‌ها و روش‌هایی را که متخصصان برای درمان بیش فعالی توصیه می‌کنند عبارت است از:
۱. کاراته؛ مناسب برای تخلیه انرژی
کودکان بیش فعال با آموزش کاراته یاد می گیرند تا با انجام حالت‌های متفاوت انرژی خود را کنترل کنند. همچنین کاراته
ورزش شنا باعث آزاد شدن هورمون آرام بخش و نشاط آوری بنام اندورفین در بدن می‌شود و ورزشی مناسب برای آرامش ذهن و فکر در کودکان بیش‌فعال است
به آنها کمک می‌کند تا ذهن خود را متمرکز و آرام کنند.به عبارتی ایجاد اعتمادبه‌نفس، یادگیری تمرکز و ایجاد هماهنگی پیشرفته، تنها برخی از مزایای کاراته برای بچه‌های بیش‌فعال است.
۲. ورزش در فضای باز؛ راهی برای افزایش تمرکز
انجام ورزش‌هایی مانند فوتبال، بسکتبال، والیبال، بیس بال و بدمینتون که در فضاهای باز انجام می‌شود، فعالیت بسیار خوبی برای کودکان بیش‌فعال است زیرا در این بازی‌ها هیچ توقفی وجود ندارد و بچه‌ها مدام در حال حرکت و استفاده از عضلات خود هستند؛ بنابراین این بازی‌ها، فعالیت‌های مناسبی برای تمرکز و تخلیه انرژی این کودکان است.
۳. موسیقی؛ ورزشی ذهنی برای به آرامش رسیدن
موسیقی راه‌حل فوق‌العاده برای آرام کردن مغز کودکان بیش‌فعال است. موسیقی هر دو طرف مغز را هم‌زمان فعال می‌کند. دکتر الیو ساکس می‌گوید: «هیچ‌چیزی به اندازه موزیک ذهن را فعال نمی‌کند. قدرت موسیقی‌درمانی می‌تواند باعث حرکت بیماران فلجی که پارکینسون دارند شود، باعث بهتر شدن علائم سندروم توره می‌شود و تیک‌های عصبی کودکان اوتیسم را بهتر می‌کند و بر کودکان بیش‌فعال تأثیر می‌گذارد.»اگرچه برخی از موسیقی‌ها به شما آرامش می‌بخشند و برخی شما را عصبی و تهاجمی می‌کند اما شما می‌توانید سبک‌ها، گام‌ها و هنرمندان مختلفی را امتحان کنید تا ببینید کدام موسیقی بچه شمارا آرام می‌کند یا به هیجان می‌آورد.
۴. شنا؛ ورزشی برای نظم و انضباط دادن
شنا یک تمرین عالی برای بچه‌های پرتحرک است زیرا حرکت مداوم در شنا باعث باز کردن ذهن، تقویت عضلات، بالا بردن حس اعتمادبه‌نفس و استقلال و همچنین حفظ تعادل می‌شود. همچنین ورزش شنا باعث آزاد شدن هورمون آرام‌بخش و نشاط‌آوری بنام اندورفین در بدن می‌شود و ورزشی مناسب برای آرامش ذهن و فکر در کودکان بیش‌فعال است.
۵. تئاتر؛ سرگرمی خلاقانه
نمایش یا تئاتر یک فعالیت خلاقانه برای درگیر کردن بچه‌های بیش‌فعال است زیرا این فعالیت به تمرین، هماهنگی، حافظه‌ای قوی، اعتمادبه‌نفس و مهارت نیاز دارد.در واقع تئاتر کمک می‌کند تا بچه‌ها به چالش‌های شخصی خود بپردازند.
۶. کوهنوردی؛ تسکین‌دهنده
کوهنوردی نیاز به تحرک را در کودکان بیش‌فعال برآورده کرده و آن را به‌سوی تحرک‌های کنترل‌شده و برنامه‌ریزی‌شده هدایت می‌کند.
۷. بازی‌های فکری
بازی‌هایی مانند پازل، شطرنج، معما، بازی‌های ساختنی و غیره یک تمرین عالی برای مغز است. این‌ها گزینه‌های جذاب برای بچه‌های بیش‌فعال است زیرا باعث می‌شود آنها در یک مکان بنشینند و تمرکز کنند.
۸. بازی با توپ ضداسترس
توپ ضداسترس همان کارِ فعالیت‌هایی مثل یوگا و مدیتیشن را انجام می‌دهد. فشار دادن توپ ضداسترس باعث کاهش استرس، بهبود خلق‌وخو و آرامش اعصاب، منحرف کردن ذهن و افزایش توجه و تمرکز می‌شود.توپ ضداسترس روشی فوق‌العاده برای مقابله با مشکلات بیش‌فعالی کودکان است.
بیش‌فعالی یک مرحله طبیعی در کودکان است و لازم است قبل از اینکه به یک مشکل تمام‌عیار در زندگی تبدیل شود، به آن توجه بیشتری کنیم. این نکات را به خاطر بسپارید و با فرزند خود صبور باشید، به زودی نتیجه خواهید دید.